W ostatnich latach olej kokosowy robi prawdziwą furorę. Rekomendowany jest jako tłuszcz idealny do smażenia i wypieków oraz uniwersalny kosmetyk, którym można pielęgnować skórę całego ciała oraz włosy. Osoby próbujące schudnąć piją nawet kawę z olejem kokosowym. Jakie właściwości ma olej kokosowy, kiedy warto go stosować, a kiedy zachować do tej mody zdrowy dystans? Olej kokosowy jest otrzymywany z miąższu orzechów kokosowych. W rejonach naturalnego występowania palmy kokosowej, szczególnie w Azji południowo-wschodniej, od wieków był stosowany przez kobiety jako kosmetyk do pielęgnacji skóry i włosów. W Polsce w sprzedaży dostępne są jego dwa podstawowe warianty: olej kokosowy nierafinowany (tłoczony na zimno) olej kokosowy rafinowany W procesie rafinacji olej poddawany jest działaniu wysokiej temperatury oraz substancji chemicznych, w rezultacie czego otrzymany produkt jest bardziej trwały i może być dłużej przechowywany. Jednocześnie pod wpływem rafinacji olej zmienia swoje właściwości: jest bardziej przezroczysty oraz traci charakterystyczny, kokosowy zapach. Olej kokosowy wyróżnia się dużą zawartością nasyconych kwasów tłuszczowych, szczególnie kwasu laurynowego. Dlatego też, co nietypowe dla olei roślinnych, w temperaturze pokojowej ma postać stałą. Delikatnie podgrzany zmienia swoją konsystencję na kokosowy jako kosmetyk Olej kokosowy bywa stosowany samodzielnie na skórę i włosy, ale często jest też jednym ze składników kremów do twarzy, balsamów do ciała i odżywek do włosów. O ile to drugie zastosowanie nie buzi wątpliwości dermatologów i znawców chemii kosmetycznej, o tyle to pierwsze – pielęgnacja czystym olejem kokosowym, jest mocno kontrowersyjne. Opisany powyżej olej kokosowy, kupowany w mniejszych lub większych opakowaniach w sklepach spożywczych, ze zdrową żywnością czy przez Internet, rafinowany lub nierafinowany, ekologiczny lub „zwykły” to produkt spożywczy, nie kosmetyk. A to ma swoje konsekwencje. Fakt, że coś jest dopuszczone do spożywania (na oleju kokosowym można np. smażyć i dodawać go do wypieków) nie oznacza automatycznie, że jest korzystne i bezpieczne dla skóry. Mimo że wydaje się, że jak coś jest bezpieczne od wewnątrz, to sprawdzi się również stosowane na zewnątrz. Kosmetyk zanim znajdzie się na sklepowej półce przechodzi długą drogę oceny jego bezpieczeństwa. W ocenie tej bierze się pod uwaga zarówno bezpieczeństwo zastosowanych składników, jak i gotowego produktu. Kosmetyk musi być odpowiednio zabezpieczony, by nie rozwijały się w nim drobnoustroje, musi też być właściwie (zgodnie z wymogami prawa) opakowany i opisany. Produkt spożywczy musi spełniać kryteria ustalone dla żywności, a one nie są tożsame z normami kosmetycznymi. Co więcej, olej jednego producenta może mieć zupełnie inną zawartość składników, które mogą ewentualnie być korzystne dla skóry niż teoretyczne taki sam olej drugiego producenta. Inne właściwości będzie miał olej pozyskiwany ze świeżej kopry, inne z suszonej, a jeszcze inne ekstrahowany chemicznie. Dlatego nie można mówić ogólnie o właściwościach pielęgnacyjnych oleju kokosowego nie precyzując, o który konkretnie olej chodzi. Oczywiście olej kokosowy bywa też składnikiem kosmetyków – odżywek do włosów, balsamów do ciała, kremów do twarzy. W kosmetykach pełni funkcję emolientu, składnika, który zmiękcza i nawilża skórę lub włosy. Jako składnik kosmetyczny podlega już jednak ocenie bezpieczeństwa i musi spełniać określone przez prawo olej kokosowy nawilża? Entuzjaści oleju kokosowego aplikowanego na skórę chwalą jego właściwości nawilżające. W internecie, gdzie produkt ten ma tak dobrą sławę, niemało jest też głosów, że kokosowy wcale nie nawilża, a wręcz przesusza, zarówno skórę jak i włosy. Czy tłusty olej może mieć działanie przesuszające? Na czym też miałoby polegać jego nawilżania? Nawilżające działanie olejów, w tym też kokosowego, opiera się na tworzeniu na skórze tłustej warstwy okluzyjnej. Jest to powłoka, która pozostaje po nałożeniu kosmetyku – ma za zadanie ograniczać odparowywanie wody z naskórka, dzięki czemu skóra nie ulega przesuszeniu. W przeprowadzonych badaniach skuteczność oleju kokosowego w hamowaniu utraty wody ze skóry właściwej jest porównywalna do działania parafiny. Jednak, w odróżnieniu od parafiny, która jest dla skóry zupełnie obojętna, olej kokosowy ma powinowactwo do lipidów skóry. Co to znaczy? Tłuszcze rozpuszczają się w tłuszczach i na tej zasadzie olej kokosowy może usuwać ze skóry naturalnie występujące w niej lipidy. W efekcie dochodzi do rozszczelnienia bariery skórnej i następuje zwiększona przeznaskórkowa utrata wody – skóra się przesusza. Zjawisko to występuje przy częstej aplikacji olejów roślinnych (nie tylko oleju kokosowego) na skórę. Efekt ten znany jest np. masażystom, którzy na co dzień wielokrotnie nakładają olejki na skórę dłoni, a pocieranie skóry (masowanie) przyspiesza proces usuwania własnej warstewki tłuszczowej. Olej kokosowy jako składnik kremów i balsamów O ile olej kokosowy nałożony bezpośrednio na skórę może usuwać z niej naturalną warstwę lipidów, o tyle ryzyko takie nie występuje w przypadku oleju zemulgowanego, czyli połączonego z innymi składnikami w produkcie kosmetycznym. Dlatego kosmetyki zawierające olej kokosowy nie niosą ze sobą ryzyka przesuszania skóry, mają natomiast szereg pozytywnych właściwości: jest emolientem, który chroni barierę skórną przed nadmierną utratą wody zawiera witaminy E i K – ma właściwości przeciwutleniające i przeciwstarzeniowe dzięki zawartości kwasu laurynowego i mirystynowego ma działanie przeciwdrobnoustrojowe Czy olej kokosowy chroni przed słońcem? Właściwości przeciwsłoneczne oleju kokosowego są znikome. Wydaje się, ze największą jego wartością w kosmetykach słonecznych jest zapach, jednoznacznie kojarzący się z wakacjami i odpoczynkiem. Z tego powodu olej kokosowy nigdy nie jest surowcem odpowiedzialnym za ochronę przed słońcem w kosmetykach z SPF dla czystego, nierafinowanego oleju kokosowego wynosi około ta jest szacunkowa i może się znacznie różnić w zależności od pochodzenia danego oleju czy nawet partii produkcyjnej. Dodatek oleju kokosowego może poprawić właściwości nawilżające produktu do opalania, ale sam olej nie jest skuteczny jako ochrona przed szkodliwym promieniowaniem UV. Olej kokosowy w kuchni Olej kokosowy bywa nazywany najzdrowszym tłuszczem świata, a jednocześnie wiadomo, że jest źródłem nasyconych kwasów tłuszczowych, które zwiększają ryzyko chorób sercowo-naczyniowych. Amerykańskie Towarzystwo Kardiologiczne, kwestionują rzekome zdrowotne właściwości oleju z kokosa. Co warto o nim wiedzieć, jeśli planujemy zastąpić nim olej rzepakowy lub oliwę? Olej kokosowy jest dobrym źródłem średniołańcuchowych kwasów tłuszczowych, które są łatwo przyswajane przez organizm. Trafiają prosto do krwioobiegu i są wykorzystywane jako źródło energii. Produkty zawierające ten rodzaj kwasów tłuszczowych są przydatne w żywieniu pacjentów w stanach chorobowych, u których jest upośledzone wchłanianie tłuszczu, np. w niewydolności trzustki, zapaleniu trzustki czy chorobie Leśniowskiego-Crohna. Średniołańcuchowe kwasy tłuszczowe łatwo się trawią i nie obciążają układu pokarmowego. Jednak człowiek potrzebuje przede wszystkim długołańcuchowych kwasów tłuszczowych, np. by budować struktury błon komórkowych. Kwasów z oleju kokosowego do tego nie wykorzysta, są tylko źródłem energii. Olej kokosowy = kwasy tłuszczowe nasycone Ponad 90 proc. kwasów tłuszczowych zawartych w oleju kokosowym to kwasy nasycone. Takie same jak te znajdujące się w tłustym mięsie oraz tłuszczach pochodzenia zwierzęcego, których zgodnie z zasadami racjonalnego odżywiania powinniśmy unikać. W oleju kokosowym jest więcej nasyconych kwasów tłuszczowych niż w smalcu. A te spożywane w nadmiarze podwyższają poziom cholesterolu, szczególnie tego „złego”. To w efekcie może skończyć się chorobami układu krążenia. Olej koksowy jest powszechnie wykorzystywane na Wschodzie, gdzie również podkreślane są jego prozdrowotne właściwości, takie chociażby jak działanie przeciwmiażdżycowe i przeciwzakrzepowe. Dlaczego miałby nie sprawdzić się w Europie? Dietetycy podkreślają, że cywilizacje wschodnie prowadzą zupełnie inny styl życia niż społeczeństwa zachodnie oraz zupełnie inny sposób odżywiania się. Nie można wybiórczo podchodzić do właściwości oleju kokosowego, bo jego ewentualny wpływ na zdrowie to wypadowa wielu czynników. Dlatego nie ma co się łudzić, że wystarczy zmienić rodzimy olej rzepakowy na egzotyczny kokosowy, by cieszyć się długowiecznością w dobrym kokosowy polecany jest do smażenia potraw. I faktycznie, tłuszcz ten ma wysoki punkt dymienia. Można go rozgrzać do temperatury nawet 220 stopniu bez ryzyka przypaleń i wydzielania się związków z olejem kokosowym? Niestety olej kokosowy nie jest produktem sprzyjającym odchudzaniu. Jak każdy tłuszcz jest bardzo kaloryczny, a kalorie to kalorie – spożywane w nadmiarze prowadzą do dodatniego bilansu energetycznego i do przyrostu masy ciała (organizm magazynuje to, czego na bieżąco nie jest w stanie wykorzystać). Praktykowana przez niektórych kawa z olejem kokosowym to element diety ketogenicznej, w której jako źródło energii eliminuje się węglowodany, zastępując je tłuszczami. Utrata masy ciała na takiej diecie nie wynika z faktu, że to olej kokosowy odchudza, ale z faktu przestawienia całego metabolizmu ze spalania węglowodanów na spalanie tkanki tłuszczowej. Dieta ketogeniczna faktycznie może być skuteczna, przy czym do jej stosowania niekoeniczny jest olej kokosowy, moga być inne tłuszcze, ale na pewno nie jest ona zalecana jako zdrowy sposób odżywiania i odchudzania. Prowadzi do zakwaszenia organizmu, obciąża nerki, po powrocie do spożywania węglowodanów często następuje efekt jo-jo.